Tranh chấp quyền sử dụng đất là một trong những loại tranh chấp dân sự phổ biến và phức tạp nhất hiện nay tại Việt Nam. Đặc biệt, tại các địa phương đang phát triển nhanh như tỉnh Vĩnh Phúc - nơi đất đai ngày càng có giá trị do quá trình đô thị hóa, đầu tư công và công nghiệp hóa - các tranh chấp liên quan đến quyền sử dụng đất ngày càng gia tăng cả về số lượng lẫn mức độ phức tạp. Vậy đâu là những nguyên nhân chính dẫn đến tranh chấp đất đai ở Vĩnh Phúc? Bài viết dưới đây sẽ phân tích 5 nguyên nhân phổ biến nhất, đồng thời cung cấp cái nhìn toàn diện và mang tính pháp lý, giúp người dân và các tổ chức có cách ứng xử phù hợp, tránh rủi ro pháp lý không đáng có.
(Hình minh họa: 5 nguyên nhân phổ biến tranh chấp quyền sử dụng đất ở Vĩnh Phúc)
1. Thiếu giấy tờ hợp lệ, nguồn gốc sử dụng đất không rõ ràng
Nguyên nhân từ lịch sử quản lý đất đai chưa đồng bộ
Một trong những nguyên nhân hàng đầu gây tranh chấp quyền sử dụng đất ở Vĩnh Phúc là do thiếu giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất hoặc nguồn gốc sử dụng đất không rõ ràng. Điều này bắt nguồn từ thực tế lịch sử: trước thời kỳ Luật Đất đai năm 1993, việc quản lý đất đai tại nhiều xã, huyện ở Vĩnh Phúc chủ yếu dựa trên thỏa thuận miệng, giấy tờ viết tay, hoặc không có giấy tờ gì cả. Nhiều gia đình sử dụng đất lâu năm nhưng chưa từng làm sổ đỏ, hoặc từng kê khai, không được cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (GCNQSDĐ).
Hệ quả pháp lý
Khi không có GCNQSDĐ, các bên rất dễ xảy ra tranh chấp về ranh giới, diện tích, thời điểm bắt đầu sử dụng hoặc quyền thừa kế. Theo quy định tại Điều 137 và 138 Luật Đất đai năm 2024, người dân có thể xin cấp GCNQSDĐ nếu đáp ứng điều kiện về thời gian sử dụng và có xác nhận của chính quyền địa phương. Tuy nhiên, thực tế cho thấy nhiều trường hợp không thể đáp ứng đầy đủ các điều kiện trên, dẫn đến tranh chấp kéo dài và khó giải quyết dứt điểm.
2. Tranh chấp trong quá trình thừa kế, chuyển nhượng đất đai
Mâu thuẫn giữa các thành viên trong gia đình
Tại Vĩnh Phúc - nơi phần lớn người dân sinh sống bằng nghề nông hoặc kinh doanh hộ gia đình - đất đai là tài sản giá trị nhất trong mỗi hộ. Khi cha mẹ qua đời, việc phân chia đất đai cho các con thường không được lập di chúc rõ ràng hoặc không được công chứng, chứng thực theo quy định pháp luật. Nhiều trường hợp chỉ có "di chúc miệng" hoặc "lời dặn dò", dẫn đến mâu thuẫn nội bộ gia đình khi chia tài sản.
(Hình minh họa: Vụ án tranh chấp quyền sử dụng đất tại Vĩnh Phúc về thừa kế)
Các giao dịch chuyển nhượng không đúng thủ tục
Ngoài ra, việc mua bán, chuyển nhượng quyền sử dụng đất mà không lập hợp đồng có công chứng, chứng thực hoặc không sang tên GCNQSDĐ cũng là nguồn gốc của rất nhiều tranh chấp. Theo quy định tại Điều 27 Luật Đất đai 2024, hợp đồng chuyển nhượng quyền sử dụng đất phải được lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực. Nếu không tuân thủ quy trình pháp lý, bên mua có thể không được pháp luật công nhận quyền sử dụng đất, gây thiệt hại về tài sản và kéo theo tranh chấp pháp lý.
3. Tranh chấp ranh giới, mốc giới sử dụng đất
Sai lệch do đo đạc thủ công
Một tình trạng phổ biến ở các vùng nông thôn và ven đô Vĩnh Phúc là tranh chấp ranh giới, lối đi chung giữa các thửa đất liền kề. Nguyên nhân thường do việc đo đạc ban đầu chưa chính xác hoặc do người dân tự ý thay đổi mốc giới sau thời gian dài sử dụng. Ở một số huyện như Tam Dương, Yên Lạc, Vĩnh Tường,... các thửa đất được chia tách, sử dụng bằng hình thức "chia tay", không có sự giám sát của cơ quan địa chính, dẫn đến ranh giới không rõ ràng, chồng lấn.
Mâu thuẫn dai dẳng, khó giải quyết
Tranh chấp ranh giới thường âm ỉ trong thời gian dài, khó hòa giải vì liên quan đến diện tích thực tế và giá trị đất. Khi tranh chấp không thể giải quyết bằng con đường hòa giải tại UBND cấp xã, các bên buộc phải khởi kiện ra tòa án, kéo theo thời gian và chi phí pháp lý đáng kể.
4. Nhà nước thu hồi đất, bồi thường không thỏa đáng
Tình huống thực tế ở các khu đô thị, khu công nghiệp
Vĩnh Phúc đang trong giai đoạn phát triển mạnh mẽ với hàng loạt dự án hạ tầng, khu công nghiệp, khu đô thị như Vĩnh Yên, Bình Xuyên, Tam Đảo, Phúc Yên… Kéo theo đó là hàng loạt đợt thu hồi đất phục vụ mục đích công. Tuy nhiên, nhiều người dân cho rằng mức bồi thường của Nhà nước không tương xứng với giá thị trường hoặc quy trình thu hồi thiếu minh bạch, dẫn đến khiếu nại, khiếu kiện và tranh chấp kéo dài.
Quy định pháp lý và thực tiễn áp dụng
Theo Điều 91 và Điều 95 Luật Đất đai 2024, người bị thu hồi đất được bồi thường nếu có đủ điều kiện pháp lý, và việc bồi thường phải đảm bảo công bằng, công khai. Tuy nhiên, do sự chênh lệch giữa giá đất do Nhà nước quy định và giá thị trường thực tế, người dân thường không đồng ý với mức giá bồi thường. Một số trường hợp người dân không đồng ý bàn giao mặt bằng, xảy ra xung đột hoặc kiện tụng. Từ năm 2026 bảng giá đất sẽ được điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung hàng năm (khoản 3 Điều 159 Luật Đất đai 2024), có thể áp dụng theo bảng giá đất thị trường nên có thể hạn chế được sự chênh lệch giá đất như hiện nay.
5. Chính sách quy hoạch, cấp giấy chứng nhận chậm trễ hoặc không nhất quán
Hệ quả từ các đợt quy hoạch treo
Ở nhiều địa phương của Vĩnh Phúc, việc quy hoạch đất đai không được cập nhật kịp thời hoặc bị "treo" trong nhiều năm, khiến người dân không thể xây dựng, chuyển nhượng hoặc làm thủ tục cấp sổ đỏ. Điều này tạo ra nhiều tranh chấp giữa các hộ dân với chính quyền địa phương, đặc biệt là tại các vùng quy hoạch hành lang giao thông, khu đô thị mở rộng hoặc đất xen kẹt.
Cấp GCNQSDĐ không nhất quán
Một nguyên nhân nữa đến từ sự không đồng bộ trong cấp giấy chứng nhận. Có trường hợp một thửa đất bị cấp sổ đỏ cho hai cá nhân khác nhau hoặc cấp sai diện tích, mục đích sử dụng đất. Những sai sót này thường xuất phát từ lỗi chủ quan của cán bộ địa chính hoặc sai sót trong hệ thống dữ liệu quản lý đất đai. Khi xảy ra, tranh chấp rất khó giải quyết vì cả hai bên đều có căn cứ pháp lý.
6. Giải pháp hạn chế tranh chấp quyền sử dụng đất tại Vĩnh Phúc
Để hạn chế và giải quyết hiệu quả các tranh chấp quyền sử dụng đất, cần đồng bộ nhiều giải pháp từ cả người dân, chính quyền địa phương và các tổ chức pháp lý:
(Hình minh họa: Làm thế nào để hạn chế tranh chấp quyền sử dụng đất ở Vĩnh Phúc?)
6.1. Nâng cao ý thức pháp lý của người dân
Người dân cần hiểu rằng giấy tờ pháp lý như GCNQSDĐ là yếu tố quyết định quyền lợi hợp pháp. Do đó, cần chủ động hoàn thiện hồ sơ, thực hiện thủ tục cấp sổ đỏ, công chứng các giao dịch chuyển nhượng, lập di chúc hợp lệ…
6.2. Tăng cường công tác tuyên truyền và hỗ trợ pháp lý
Chính quyền cấp xã, phường nên thường xuyên tổ chức các buổi tư vấn pháp lý miễn phí, phối hợp với luật sư, công chứng viên để hướng dẫn người dân cách giải quyết các vấn đề đất đai đúng quy định.
6.3. Hoàn thiện hệ thống đo đạc, bản đồ địa chính
Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý đất đai (bản đồ số, hệ thống định vị GPS…) sẽ giúp hạn chế tình trạng sai lệch ranh giới, chồng lấn đất đai giữa các hộ. Với thời đại công nghệ thông tin hiện đại như ngày nay thì việc xác định rõ ranh giới không phải là chuyện quá khó khăn nữa thế nhưng cần cập nhật lại bản đồ địa chính và hệ thống đo đạc thật chuẩn xác để không còn tình trạng chồng chéo, lấn chiếm trái phép.
6.4. Giải quyết khiếu nại nhanh chóng, minh bạch
Cơ quan có thẩm quyền cần xử lý nhanh các khiếu nại về bồi thường, thu hồi đất hoặc cấp sai Giấy chứng nhận,... Quy trình cần minh bạch, rõ ràng, có sự tham gia của người dân để tạo sự đồng thuận.
6.5. Tăng cường vai trò của luật sư và trọng tài đất đai
Luật sư không chỉ tham gia bảo vệ quyền lợi cho người dân trong tranh chấp, mà còn có thể giúp phòng ngừa rủi ro pháp lý từ sớm. Việc tham vấn luật sư khi thực hiện giao dịch đất đai như tặng cho, thừa kế, chuyển nhượng quyền sử dụng đất,... nên trở thành thông lệ phổ biến để đảm bảo quyền lợi cho chính bản thân và gia đình mình.
Kết luận
Tranh chấp quyền sử dụng đất là một hiện tượng phức tạp, đặc biệt ở những tỉnh đang phát triển mạnh như Vĩnh Phúc. Từ nguyên nhân thiếu giấy tờ, ranh giới không rõ ràng, mâu thuẫn thừa kế cho đến các bất cập trong quy hoạch, cấp sổ đỏ và thu hồi đất - tất cả đều cho thấy nhu cầu cấp thiết phải cải thiện hệ thống quản lý đất đai, đồng thời nâng cao hiểu biết pháp lý của người dân. Hy vọng rằng với sự đồng hành của chính quyền và giới chuyên môn, tình trạng tranh chấp đất đai ở Vĩnh Phúc sẽ được kiểm soát và giảm thiểu trong thời gian tới.
Nếu bạn đang gặp phải tranh chấp quyền sử dụng đất tại Vĩnh Phúc và cần sự hỗ trợ pháp lý, hãy liên hệ với luật sư chuyên về đất đai của YP Lawfirm để được tư vấn và bảo vệ quyền lợi một cách hiệu quả nhất.
Xem thêm: Thẩm quyền giải quyết tranh chấp đất đai tại Vĩnh Phúc
#NMH